„Z urzędowskiej chałupy do Wilhelmshaven” – pod takim hasłem odbyła się w dniu 4 lipca 2025 roku konferencja popularnonaukowa poświęcona postaci pułkownika Aleksandra Nowaczyńskiego oraz wojskowej historii II Rzeczypospolitej.
Wydarzenie, zorganizowane przez Fundację Wspierania Nauki i Rozwoju, przy wsparciu finansowym Ministerstwa Obrony Narodowej, przyciągnęło pasjonatów historii, regionalistów, młodzież oraz mieszkańców regionu.
Konferencja stanowiła pierwszy dzień obchodów nadania imienia mostowi na rzece Urzędówce, który od 5 lipca będzie nosił on nazwę „Most im. pułkownika Aleksandra Nowaczyńskiego”, upamiętniając rodowitego urzędowiaka, oficera Wojska Polskiego i legendarnego dowódcę „Krwawych Koszul” – 8. batalionu 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka.
Obrady rozpoczęły się w piątkowe popołudnie w sali Ośrodka Kultury w Urzędowie. Słowo wstępne wygłosił burmistrz miasta. W kolejnych godzinach uczestnicy wysłuchali szeregu wystąpień, które rzucały światło na wojskowe i społeczne konteksty życia Nowaczyńskiego oraz epoki, w której przyszło mu służyć. Wśród prelegentów znaleźli się uznani historycy, regionaliści i rekonstruktorzy.
Życiorys pułkownika przypomniał wszystkim zebranym Michał Kuśmiderski. Szczególne zainteresowanie wzbudził wykład Wojciecha Gągały, rekonstruktora i popularyzatora historii, który nie tylko opowiedział o Korpusie Ochrony Pogranicza, w którym Nowaczyński służył w Skałacie, ale również zaprezentował mundur formacji.
Drugą część konferencji poświęcono roli armii w życiu społecznym II Rzeczypospolitej. Dr Marek Gielaciński przybliżył realia finansowych i organizacyjnych świadczeń ludności województwa lubelskiego na rzecz obronności w latach 1936–1939. Następnie dr Dominik Szulc z pasją opowiedział o 24. Pułku Ułanów z Kraśnika – jednostce kawaleryjskiej zakorzenionej w lokalnej tradycji i obecnej w pamięci mieszkańców regionu.
Konferencję zakończył moduł batalistyczny. Dr Piotr Sadowski zaprezentował szlak bojowy 10. Brygady Kawalerii, którego dowódcą był pułkownik Stanisław Maczek. W składzie tego, eksperymentalnego zmotoryzowanego, pułku walczył również 24. pułk ułanów. Wartościowy i pełen szczegółów był również referat dr Marcin Paluch, który omówił szlak bojowy 1. Dywizji Pancernej – od Normandii, przez Falaise, Bredę aż po Wilhelmshaven – pokazując, jaką rolę odegrali w niej żołnierze tacy jak pułkownik Nowaczyński.
Całość wydarzenia wzbogaciła wystawy historyczne udostępnione przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie oraz bezpłatna broszura edukacyjna pt. „Krwawe Koszule pułkownika Aleksandra Nowaczyńskiego”, którą otrzymali wszyscy uczestnicy konferencji. Wydarzeniu towarzyszyła również prezentacja stoiska Klubu Strzeleckiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w Urzędowie.
Broszura dostępna jest również w wersji cyfrowej:
Artykuł powstał w ramach realizacji przez FUNDACJĘ WSPIERANIA NAUKI I ROZWOJU zadania publicznego pn. „Płk Aleksander Nowaczyński – z urzędowskiej chałupy do Wilhelmshaven” współfinansowanego przez Ministerstwo Obrony Narodowej w ramach konkursu “Historia i tradycje oręża polskiego” zorganizowanego przez Departament Edukacji, Kultury i Dziedzictwa MON.
