Nasza Fundacja rozpoczyna nowy projekt historyczny pn. „Płk Aleksander Nowaczyński – z urzędowskiej chałupy do Wilhelmshaven”. Inicjatywa ta powstała w ramach konkursu „Historia i tradycje oręża polskiego”, realizowanego przy wsparciu finansowym Ministerstwa Obrony Narodowej. Celem przedsięwzięcia jest przywrócenie pamięci o jednej z wybitniejszych, a dziś niesłusznie zapomnianych postaci polskiej historii wojskowości XX wieku – pułkowniku Aleksandrze Nowaczyńskim.
Projekt będzie upamiętnieniem życia i służby tego niezwykłego oficera, który – wychowany w ubogiej rodzinie w Urzędowie – poświęcił całe swoje życie Polsce. Przez dziesięciolecia walczył o jej niepodległość i honor, dowodząc w najcięższych momentach historii. Fundacja pragnie nie tylko przypomnieć jego biografię, lecz również ukazać szerszy kontekst dziejów 8. batalionu strzelców brabanckich – słynnych „krwawych koszul”, których losy nierozerwalnie wiążą się z sylwetką płk. Nowaczyńskiego oraz z heroicznym szlakiem 1. Dywizji Pancernej generała Stanisława Maczka.
Od ochotnika do pułkownika
Aleksander Nowaczyński urodził się 24 listopada 1900 roku w Urzędowie. Już jako młody chłopak zaangażował się w działalność niepodległościową w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, jako ochotnik wstąpił do Wojska Polskiego i walczył na froncie ukraińskim. W 1920 roku brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako żołnierz 23. Pułku Piechoty. Po wojnie nie zrezygnował ze służby – ukończył Szkołę Oficerską w Bydgoszczy i rozpoczął karierę zawodowego oficera, przechodząc kolejne szczeble wojskowej kariery, aż do funkcji szefa sztabu 28. Dywizji Piechoty.
W 1939 roku, już jako major, objął funkcję zastępcy dowódcy batalionu Korpusu Ochrony Pogranicza w Skałacie. Wojna obronna z 1939 roku zastała go na Kresach Wschodnich. Po napaści ZSRR na Polskę ewakuował się przez Zaleszczyki do Rumunii, a stamtąd przez Bałkany do Francji. Tam zasilił szeregi odradzającego się Wojska Polskiego. W trakcie kampanii francuskiej walczył w 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej, a po jej klęsce trafił do Wielkiej Brytanii. Przez pewien czas dowodził Pociągiem Pancernym „H” w rejonie Canterbury, następnie służył w Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej gen. Sosabowskiego, by wreszcie – w grudniu 1943 roku – trafić do 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka.
W jej szeregach Aleksander Nowaczyński objął dowództwo 8. batalionu strzelców – oddziału, który podczas walk w Normandii zyskał przydomek „krwawe koszule”. Na jego czele przeszedł cały szlak bojowy dywizji: od lądowania w Normandii, przez ciężkie walki w Belgii i Holandii, aż po kapitulację niemieckiego garnizonu morskiego w Wilhelmshaven. W trakcie tej kampanii wykazał się nie tylko odwagą, ale i wybitnymi zdolnościami dowódczymi, zyskując szacunek zarówno przełożonych, jak i podkomendnych.
Po wojnie Aleksander Nowaczyński wrócił do Polski – co było rzadkim wyborem wśród oficerów dywizji gen. Maczka. Osiedlił się w Szczecinie. W 1983 roku, w uznaniu zasług, został awansowany do stopnia pułkownika. Zmarł 18 kwietnia 1990 roku.
O wydarzeniu
W ramach wydarzenia, 4 lipca 2025 roku w sali Ośrodka Kultury w Urzędowie odbędzie się konferencja popularnonaukowa zatytułowana „Płk Aleksander Nowaczyński – z urzędowskiej chałupy do Wilhelmshaven”. Podczas spotkania zaprezentowane zostaną referaty poświęcone postaci pułkownika oraz kontekstowi historycznemu związanemu z jego życiem i regionem.
Dzień później, 5 lipca 2025 roku, Grupa Rekonstrukcyjno-Historyczna im. płk. Tadeusza Zieleniewskiego zaprezentuje widowisko historyczne odtwarzające walki Wojska Polskiego we wrześniu 1939 roku, toczone w obronie Ojczyzny przed agresją hitlerowskich Niemiec i sowieckiego ZSRR. W inscenizacji znajdzie się także nawiązanie do dramatycznych momentów z życia pułkownika Nowaczyńskiego, w tym do jego symbolicznego przekroczenia granicy w Zaleszczykach.
Tego samego dnia nastąpi również uroczyste nadanie imienia pułkownika Aleksandra Nowaczyńskiego mostowi w Urzędowie – jako wyraz pamięci i hołdu dla jego zasług. Uczestnicy wydarzenia otrzymają również darmowe broszury edukacyjne poświęcone losom pułkownika i jego „krwawym koszulom”.
Poprzez projekt „Płk Aleksander Nowaczyński – z urzędowskiej chałupy do Wilhelmshaven” Fundacja pragnie uczcić pamięć oficera, który całe swoje życie poświęcił Ojczyźnie.
>>> Śledź postępy w projekcie w specjalnej zakładce <<<
Projekt współfinansowany przez Ministerstwo Obrony Narodowej w ramach konkursu “Historia i tradycje oręża polskiego” zorganizowanego przez Departament Edukacji, Kultury i Dziedzictwa MON.
